Liefst willen we natuurlijk incidenten voorkomen. Professionals in Jeugdhulp en Sociaal Domein kennen allemaal het gevoel: “Als dat maar goed gaat”. En het daarbij behorende dilemma: “De cliënt leert het meest van zijn eigen fouten” versus “Als ik niet ingrijp, gaat het echt mis”. Dat wordt nog versterkt in een crisis of als er een kind de dupe dreigt te worden. Een klassiek dilemma is: “Uithuisplaatsing in belang van kind om veilig op te groeien” versus “Het belang om bij eigen ouders op te groeien en het eigen kind op te voeden”. Een paar vuistregels kunnen dan helpen:

• Vier ogen principe
  Overleg bij zulke dilemma’s altijd met een collega. Reflectie kan met een teamlid of een leidinggevende, afhankelijk van de organisatie, maar ook in supervisie of intervisie. En neem professionele regels in acht, zoals zoveel mogelijk samen met de cliënt beslissen. Mocht zich toch een incident voordoen, is het nog maar de vraag of die rechtstreeks het gevolg van je professioneel handelen. Leg daarom de uitkomst van het ‘vier ogen overleg’ op hoofdlijnen vast.
• Wie behoort dit te weten?
  Uit leerreviews blijkt vaak dat cruciale informatie niet bij alle relevante partners bekend was. Standaardvraag in het ‘vier ogen overleg’ is daarom: welke (externe) hulpverlener/partner behoort dit te weten? Soms wordt privacy daarbij ervaren als beperking. Daarvoor is een relatief simpele oplossing: vraag de cliënt toestemming. Diens antwoord is altijd relevant, want ook geen toestemming levert input voor nadere actie.
• Intern opschalen: Team complexe problematiek
  Dit is een soortnaam voor een uitgebreide interne reflectie bij het maken van lastige professionele keuzes (vooraf) of om terug te kijken naar incidenten (achteraf). De vorm verschilt, maar het gaat meestal om multidisciplinair overleg, waarin het reguliere overleg wordt uitgebreid met andere professionals. Van belang is om dan te werken vanuit de principes van de leerreview (veiligheid, geen schuldvraag, tijd voor reflectie) en om het geleerde te delen met anderen in de organisatie. Dat wordt bevorderd door degelijke gespreksleiding van binnen of buiten de organisatie.
• Vastleggen van incidentenbeleid
  Het is belangrijk dat een instelling zijn incidentenbeleid goed vastlegt. Een hulpmiddel daarbij is het stappen model voor organisaties in de zorg: Leren van Incidenten in de Zorg (LIZ) van het Nivel.